Aangehouden
De politie heeft het recht om iemand die wordt verdacht van een strafbaar feit aan te houden. Dit houdt in dat de persoon vanaf het moment dat hij is aangehouden officieel als verdachte wordt aangemerkt. Dit betekent dat de politie zich vanaf dat moment aan strikte regels moet houden, en de verdachte ook bepaalde rechten krijgt. Hieronder wordt uitgelegd wat er allemaal bij zo’n aanhouding komt kijken.
Aangehouden
De politie is verplicht de verdachte na aanhouding zo snel mogelijk over te brengen naar een politiebureau. In onze regio is dit doorgaans het politiebureau aan de Langegracht in Leiden. Daar wordt de verdachte als het ware ingecheckt: alle persoonlijke bezittingen worden ingenomen en bewaard tot het moment van vrijlating. De persoonsgegevens worden geregistreerd en waar nodig worden vingerafdrukken en/of foto’s genomen. De aanhouding mag maximaal negen uur duren (de uren tussen 00:00 en 09:00 uur worden niet meegeteld).
Eerste contact met advocaat
Iedere verdachte heeft het recht om eerst met een advocaat te spreken, vóór het verhoor begint. Zodra de verdachte is geregistreerd wordt de piketcentrale in kennis gesteld van de aanhouding. De strafrechtadvocaat die op dat moment piketdienst heeft, krijgt een melding van de aanhouding. Deze advocaat komt vervolgens de verdachte op het bureau bezoeken (in coronatijd is dat meestal telefonisch in plaats van in persoon). Bijstand van deze advocaat is gratis. Er mag altijd worden gevraagd om bijstand van een voorkeursadvocaat: een advocaat die de verdachte al kent, of al eerder over de zaak heeft gesproken. Ook die advocaat is gratis, behalve als deze advocaat niet staat ingeschreven als piketadvocaat.
Het gesprek met de advocaat is altijd strikt vertrouwelijk. De gang van zaken wordt uitgelegd en eventuele vragen kunnen worden gesteld.
Verhoor en verhoorsbijstand
Na het gesprek met de advocaat zal de politie het verhoor afnemen. Dit begint altijd met een sociaal verhoor: vragen over de persoonlijke omstandigheden van de verdachte. Daarna wordt het zakelijke verhoor afgenomen: vragen over waarvoor de verdachte is aangehouden, dus over wat er gebeurd is. De verdachte heeft altijd het recht om te zwijgen en is dus niet verplicht te antwoorden.
Sinds 1 maart 2016 heeft iedere verdachte recht op kosteloze verhoorsbijstand. Dat betekent dat de advocaat bij het verhoor aanwezig mag zijn. In tegenstelling tot de spannende televisieseries en films, is de rol van de advocaat beperkt. Deze mag alleen iets zeggen als de politie de regels overtreedt of als er iets fout gaat.
Na het verhoor
Na het eerste verhoor voert de politie overleg met de (hulp)officier van justitie. Deze zal op basis van het voorlopige dossier bepalen of de verdachte langer dan de eerste negen uur op het bureau moet blijven. Het kan namelijk zijn dat de politie bijvoorbeeld eerst nog een medeverdachte of getuige wil spreken, en de verdachte daar later nog over wil horen. Dan kan de verdachte voor maximaal drie dagen in verzekering worden gesteld. De politie overlegt zo snel mogelijk binnen die drie dagen met de officier van justitie over de zaak. De officier beslist vervolgens wat er verder met de aangehouden verdachte moet gebeuren: naar huis of blijven.
- de verdachte mag naar huis: voor het onderzoek is het niet meer nodig dat de verdachte ter beschikking van de politie blijft, of de persoon wordt niet meer verdacht en krijgt een sepotbericht;
- de verdachte wordt voorgeleid aan de rechter-commissaris op de rechtbank: deze moet beslissen of het voorarrest wordt verlengd;
- de verdachte mag naar huis, maar krijgt een dagvaarding of oproep voor een gesprek met de officier op een latere datum mee;
- de verdachte mag naar huis, maar wordt direct een boete opgelegd;
- de verdachte wordt al voor een rechter gebracht om de zaak inhoudelijk te behandelen: het supersnelrecht.
Als de verdachte in verzekering is gesteld en later is heengezonden met een sepotbericht, of later een sepotbericht of vrijspraak krijgt, is er recht op schadevergoeding.
